Terugblik op 112 jaar Museum Sint-Janshospitaal in Damme

Terugblik op 112 jaar Museum Sint-Janshospitaal in Damme

Mieke De Jonghe

Op zondag 29 September 2013 sloot het museum Sint-Janshospitaal in Damme het zomerseizoen af. Hiermee werd tevens meer dan 100 jaar museumwerking definitief afgerond. Tijd voor een terugblik.

In oktober 1901 richtte toenmalig parochiepastoor Julius Opdedrinck in de mooiste kamer van het Sint- Janshospitaal een oudheidkundige kamer in. Met trots liet hij die op 29 ok­tober zien aan de burgemeester en aan de bestuurders van de Burgerlijke Godshuizen, die - zo getuigen de notulen - 'volmondig hunne bewondering uitdrukten voor die schoone collectie'. Het is leuk bladeren in de gastenboeken van de startjaren van het museum. Wellicht ontving pastoor Opdedrinck als bezieler van het museum zo veel als mogelijk de gasten zelf. Hij had ook een beperkt cataloogje opgesteld, dat zowel in het Nederlands als het Frans gedrukt werd. Over de werking van het museum tijdens de eerste decennia is weinig geweten. Opdedrinck zelf kon er zich helaas niet zo lang over ontfermen aangezien hij in 1910 overgeplaatst werd naar Hooglede. Anders had er zeker een uitbreiding van de verzameling ingezeten, want er worden in de rekeningen een aantal aankopen vermeld.

In 1963-1964 werd extra ruimte aan het museum toegevoegd: de verbindingsgang tussen keuken en de Sint- Margarethavleugel werd verbreed en werd 'exporuimte' en ook een voutekamertje werd naast de zwarte schouw toegankelijk gemaakt. De collectie kreeg een vernieuwde opstelling. Een kloosterzuster stond in voor de ontvangst van de bezoekers.

Aan het begin van de jaren '80 ontpopte rusthuisresident Laurent Morel, die een kamer in Sint-Margaretha betrok (en 105 jaar werd!), zich tot volwaardige museumgids. Dank zij parate kennis en zelfstudie wist hij onderhoudend te vertellen en zorgde hij er ook voor dat er een museumgidsje kwam.

Aan het begin van de zomer 1985 nam het OCMW Damme twee deeltijdse medewerkers in dienst in het kader van een gesubsidieerd project 'kleine musea': Mieke De Jonghe startte in juli 1985. Lutgarde De Vaere begon in mei en bleef in dienst tot aan haar pensioen in 1997; ze werd enige tijd daarna opgevolgd door Rudy Burke. Met het in huis halen van 2 medewerkers konden de periodes van openstelling van het museum uitgebreid worden en viel een taak weg voor de zusters. Onder andere zuster Jozefa, zus van Laurent Morel, zuster Monica en zuster Anna hadden zich er jaren lang voor ingezet. Het museum was vanaf 1985 aanvankelijk het hele jaar te bezoeken, maar met ingang van 2004 werd enkel met een zomeropenstelling gewerkt.

Er werd een actieve publiekswerking opgestart met speciale aandacht voor kinderen en een aantal gelegenheidstentoonstellingen lichtten aparte facetten van de hospitaalgeschiedenis toe ('750 Jaar oudste reglement voor het Sint-Janshospitaal', '600 jaar wijn meten in Damme', Museum Sint-Janshospitaal herdenkt zijn stichter',...). Door middel van bruiklenen aan diverse tentoonstellingen kreeg de collectie bekendheid buiten de eigen regio. Er werd deelgenomen aan alle edities van Open Monumentendag en van Erfgoeddag. Meermaals kon een museum promotie maken voor zijn collectie door als 'Museum te Gast' een kleine selectie van zijn stukken te exposeren.

Dit Augustinusbeeld (Rechts) is geen topstuk, maar is wel belangrijk omwille van de verwijzing naar de kloostergemeen- schap van de zusters Augustinessen.

Het houten beeld van 75 cm hoog en vermoedelijk uit de 16^de eeuw stond eertijds in een gevelnis. De blootstel- ling aan weer en wind heeft ertoe ge- leid dat de beschildering meermaals moest overgedaan worden; dat werd niet zo zorgvuldig gedaan - afblad- derende verf werd niet weggehaald - aangezien het vooral zaak was dat de heilige Augustinus herkenbaar was voor de voorbijganger. Nadrukkelijk geschilderde ogen droegen daartoe bij. Dat losse elementen als staf en hart (de huidige zijn van brons) later wellicht meer dan eens vernieuwd dienden te worden, zal niemand verwonderen.

De tijdelijke bruikleen (2003-2013) van siervoorwerpen uit de collectie Van Hinsberg liet de bezoekers van dichtbij kennis maken met het werk van deze talentvolle kunstsmid uit Damme. Eind 2010 nam het museum een 500-tal voorwerpen in ijzeren smeedwerk in bruikleen van de Stichting Arthur Vandendorpe. Een selectie daarvan werd permanent opgesteld of tijdelijk tentoongesteld.

Om het kapelorgel onder de aandacht te houden, werd in 2009 gestart met zomerse reeksen orgelbespelingen.

In 2001 werd het eeuwfeest van het museum gevierd onder de titel 'Honderd! Verwonderd?' Het museum kon op dagen met grote toeloop altijd rekenen op een klein, maar trouw ploegje vrijwinigers. Het mededelin- genkrantje Momentje Monumentje dat aanvankelijk enkel voor hen bedoeld was, werd de laatste jaren in elektro- nische vorm naar vrienden en sympa- thisanten gestuurd zodat de museumac- tualiteit snel en efficient zo veel mo- gelijk gei'nteresseerden kon bereiken.

Sinds de sluiting van het museum wordt nagedacht over hoe de collectie in een nieuw Damme op de een of an- dere manier een aangepaste toekomst kan krijgen.

Foto’s © Mieke De Jonghe