De moefen van de Sareptakapel van Moerkerke, komen ze van de hoeve, van het klooster of van de kloosterkerk van Sarepta?

De moefen van de Sareptakapel van Moerkerke, komen ze van de hoeve, van het klooster of van de kloosterkerk van Sarepta?

Caroline Terryn

Leon Raes, toenmalig burgemeester van Oedelem, bouwde in 1923 een kapel op de hoek Sareptastraat en Brieversweg in Moerkerke. Hij deed dat om familiale redenen^[1] en historische: de naam van de kapel, haar merkwaardige vorm en het bouwmateriaal verwijzen naar het middeleeuwse Sareptaklooster. Naam en bouwstijl bespreken we in een later artikel in deze reeks. Nu zijn de moe­fen aan de beurt.

Dat Leon Raes voor de kapel gebruik maakte van oude materialen is zeker.. Bij de renovatie van de kapel in 2014 kwamen in de oostelijke kapelmuur verschillende grote bakstenen, zgn. ‘Brugse moefen’, aan het licht. Dat zijn zeer lange bakste­nen uit polderklei. De eerste bakstenen die hier in de 13^de eeuw gebakken werden waren tot 30 cm lang; vanaf de 15^de eeuw schakelde men over op stenen korter dan 20 cm omdat die minder makkelijk doormidden braken.

Het ligt voor de hand dat de moefen ter plaatse gevonden werden: de familie Raes was eigenaar van de Sareptahoeve, waar al sinds de 13^de eeuw
bebouwing was en waar de huidige eigenaars nu nog her en der moefen vinden.

Dat die moefen afkomstig zijn van "de abdijkapel, gesloopt in 1922”², wordt betwijfeld door de Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed: “Kaartmateriaal uit de 18de eeuw geeft de huidige gebouwen, zijnde T-vormig boerenhuis met stal en ten oosten schuur met ge'incorporeerde stal, weer. Tevens wordt een derde volume aangeduid, in de literatuur geidentificeerd als de kapel. Deze kapel is naar verluidt in 1922 afgebroken; het afbraakmateriaal zou gebruikt zijn voor de oprichting van de Sareptakapel op de hoek met de Brieversweg. De afbraak van dit volume wordt in het kadaster pas in 1952 geregistreerd."³ Anders gezegd: de Sarepta­kapel kan in 1923 niet gebouwd zijn met stenen van een gebouw dat pas in 1952 werd afgebroken.

Nieuw materiaal bewijst dat dit gebouw geen kloos­terkerk was, maar wel een schuur. De huidige bewoonster van de Sareptahoeve was zo vriendelijk ons deze ongedateerde foto van het erf te laten inscannen. Hij staat op www.zwinrechteroever.be

Links herkennen we het woonhuis met aansluitend de stal. Het woonhuis werd recent perfect hersteld; de stal werd heringericht en kreeg dezelfde gevelafwerking als het woonhuis. Op de oude foto staat rechts een reusachtige schuur. In 1952 werd dat gebouw volgens het kadaster afgebroken.

Op het kadasterplan uit 2002 herkennen we parallel met de Sareptastraat de nog bestaande schuur (A). Haaks daar op staat het woonhuis (B). Op het plan uit 1786⁴ staan 3 grote gebouwen. Naast A en B is er nog een derde gebouw, C. Dat is de schuur op de oude foto. Dit is zeker niet de nog bestaande schuur, want die staat links van de noordgevel van het woonhuis; de verdwenen schuur stond rechts. De afgebroken schuur was hoger dan de bestaan­de, want ze had boven de grote inrijpoort nog een stuk muur. Ze was ook bijna eenderde langer. Op het plan van 1782 is C weliswaar iets korter dan A, maar A, de nog bestaande schuur, is sterk ingekort nadat het uiteinde met de wagenberging in de storm van 1998 (?) was verwoest. De volledige
schuur is afgebeeld op een anoniem schilderijtje, bewaard in het Kasteel van Moerkerke; op dat ongedateerd schilderijtje (onder) is de schuur veel langer dan tegenwoordig (zie foto).

De Sareptakapel is dus niet met moefen uit de schuur gebouwd. Waar kwamen ze dan wel vandaan? Als ze kwamen van een gebouw dat in 1922 op de site werd afgebroken, dan kan het gaan om het verdwenen gebouwtje D op het plan van 1786. Dat was de zomerkeuken. Elke herenboerderij had zo’n bakhuis, waar ’s zomers ook de vele landarbeiders gevoed werden. Mogelijk was dat bakhuis opgetrokken met middeleeuwse moefen die ter plaatse bewaard waren. Dat dit bakhuis een omgebouwde kloosterkerk was, is daarmee nog niet bewezen. Het is immers onwaarschijnlijk dat de zusters van Sarepta uit Brugge, die tot 1784 de hoeve bezaten, hun pachter hadden toegelaten een bak­huis te maken van een gebouw dat ooit hun kloosterkapel was geweest. Herbestemming was nog lang niet aan de orde.

 Voetnoten

[1]   TERRYN C., Leon Raes bouwde in 1923 de kapel van Sarepta ter ere van het klooster en voor de drie vrouwen in zijn leven in Erfgoedblad Damme, 2014, p. 88.    

2) VAN POUCKE G., Archiefbeelden Dam­me, p. 21,     

3) www.VIOE.be 

4) Rijksarchief Brugge, Verzameling Kaarten en Plannen, nr. 99: Kaart met landerijen te Moerkerke, die vroeger [tot 1784] eigendom waren van het afgeschafte klooster Sarep­ta, gemaakt door J.J. Brabant (1786). Zie ook eindnoot 1).