De relicten van de Lievebermen ten oosten van Moerkerkebrug vergeleken met een kaart van ca. 1690 en een doorsnede van 1730

De relicten van de Lievebermen ten oosten van Moerkerkebrug vergeleken met een kaart van ca. 1690 en een doorsnede van 1730

Caroline Terryn

‘Moerkerck brugge’, het bruggetje over de Lieve, is links op onderstaande kaartje goed te herkennen. De weg is de huidige straat Moerkerkebrug. Ten oosten toont de kaart enkel de Lievebermen, een strook van 20 roeden (= 77 m breed) die Gent van de 13^de t.e.m. de 18^de eeuw bezat.¹ Het stadsbestuur liet de kaart ca. 1690 opmaken om beter de pacht te kunnen innen.² Ook de bomen werden nauwgezet afgebeeld, want ze waren stedelijk bezit: de pachters mochten ze wel snoeien, maar niet kappen. Wat de kaart niet toont is het relief. Hoe hoog en hoe breed waren de Lievebermen?

De enige gekende kaartbron over het relief van de bermen is de doorsnede uit 1730 die we in het septembernummer van 2014 bespraken en die we hieronder opnieuw afbeelden.³ Daarnaast geven de overblijfselen of relicten zelf informatie. Op sommige plaatsen zijn de Lievebermen heel goed zichtbaar, maar die reliefverschillen fotograferen is veel moeilijker. Gelukkig staat de techniek niet stil
en komen de Lievebermen heel duidelijk naar voren op de nieuwe reliefkaarten die gebruik maken van het Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen. Sinds 2001 wordt Vlaanderen digitaal, d.m.v. een laserscanner aan boord van een vliegtuig, heel intensief - verschillende meetpunten per vierkante meter ! - opgemeten.⁴ Die gegevens leveren kaarten op die veel gedetailleerder zijn dan de oude stafkaarten.

De digitale reliëfkaart toont duidelijk dat de zuidelij-ke Lieveberm tussen Moerkerkebrug en het Schip-donkkanaal nog vrij gaaf bewaard is. De noordelij-ke Lieveberm is dat veel minder: enkel het midden-deel is bewaard, wellicht omdat het al tenminste sinds de 17de eeuw bebouwd is. Dat de berm doorliep is niet alleen logisch, het wordt ook bewezen door de doorsnede van landmeter Jan d’Herbe uit 1730: aan beide zijden van de Lieve lag een berm van minstens 2,3 m hoog. Wanneer de noordelijke berm grotendeels verdween, is niet geweten. Of de stukken zijn weggespoeld door 18^de eeuwse overstromingen of later weggegraven, doet er weinig toe. Wei belangrijk is dat zuidelijke Lieveberm nog gaaf is. Dit zijn de resten van een dijk of berm die 750 jaar geleden werd aangelegd. Er zijn nog maar heel weinig 13^de eeuwse dijken. Deze verdient zeker te worden beschermd.

Deze artikelenreeks en de flyer kaderen in de voorbereidingen voor een beschermingsaanvraag voor het West-Vlaamse deel van de Lieve, die in de loop van volgend jaar zal ingediend worden. Het studiewerk, door de ad hoc werkgroep is een verderzetting van de activiteiten van de stichters van de heemkundige kring, vijftien jaar geleden.

Foto’s boven (© Michel Van den Broeck): relicten van de bedding in droge toestand en in januari 2011 na zware regenval met rechts de zuidelijke, gave berm en in de verte het Schipdonkkanaal .

Foto onder (© Caroline Terryn): vanop de dijk van het Schipdonkkanaal is de Lievebedding makkelijk te herkennen aan de smalle rietkraag tussen twee prikkeldraadafsluitingen. Rechts daarvan ligt de afgevlakte noordelijke berm en links de zuidelijke Lieveberm: dit is een lange rug die boven de omgeving uitsteekt.

Verwijzingen

1) TERRYN C. Als de abondante vrimde wateren afcomen. De doorsnede van de Uevebermen tussen Leestjes en Moerkerkebrug tijdens de overstroming van 1730 in Erfgoedblad Damme, 2014, p. 76.      

2) Gent, Stadsarchief:Lieve-atlas, 98/11, ongedateerd, [ca. 1690] Zie TER­RYN C., De Gentse Lieve-atlas als bron voor de studie van de Uevebermen in Damme in: Rond de poldertorens, nr. 2, 2014          

3) Met dank aan Mathias Vanden Bulcke, Bekkensecretariaat Brugse Polders, Vlaamse Milieumaatschappij

4) meer info op: www.agiv.be/gis/ projecten.