Plaatjes aan Moerkerkse gevels zijn vermoedelijk ‘brandplaatjes’

Plaatjes aan Moerkerkse gevels zijn vermoedelijk ‘brandplaatjes’

Fernand Vandenkerckhove & Nikolay Holthoff

Gerard De Zutter uit de Vissersstraat 53 beantwoordde de wedstrijdvraag in het maartnummer als voIgt: Volgens mij zijn het 19e eeuwse brandbestendige brandverzekeringsplaatjes. Als het huis gedeeltelijk of volledig door brand verwoest werd, moesten die plaatjes de brand overleven. Ze zouden het mogelijk maken om vast te stellen welke maatschappij (onder welke voorwaarden) de schade zou vergoeden.

Over de datering zijn we niet helemaal zeker, want de plaatjes zijn bevestigd aan woningen gebouwd begin 20^ste eeuw, maar voor de rest vermoeden we dat hij gelijk heeft: we denken ook dat de raadselachtige plaatjes brandplaatjes zijn. We wensen Gerard dan ook proficiat en veel leesgenot met zijn gratis jaarabonnement in 2016.

Wat zijn brandplaatjes

“Om aan te tonen dat een huis tegen brand verzekerd was, werd in de 19e en begin 20e eeuw een brandplaatje (ook wel verzekeringsplaatje genoemd) op de gevel aangebracht. De plaatjes met het logo en de naam van de verzekeringsmaatschappij werden uitgevoerd in lood, vertind zink, blik of email. De verzekeringsmaatschappij bevestigde het bordje tegen de voorgevel van het verzekerde huis, de schuur of de hofstede. In Engeland, waar de plaatjes al veel eerder werden toegepast, was de situatie als volgt: brak er brand uit, dan rukten de brigades van maatschappijen (iedere verzekeringsmaat­schappij had in die dagen zijn eigen brandweer) uit om gezamenlijk aan het blussen te slaan. Op het moment echter dat het brandplaatje zichtbaar werd, staakten de brigades die niet geinteresseerd waren in het gebouw, hun bluswerk en ging de brandweer van de maatschappij, waarbij het ge­bouw verzekerd was, alleen verder in de strijd tegen de vlammen. Rond 1900 beloonden verzekeringsmaatschappijen brandweerlieden wanneer door hun inzet een pand of deel daarvan behouden bleef. De plaatjes vormden dus een extra stimulans voor de brandweerlieden.

Over de geschiedenis van de brandplaatjes, die in Neder­land en Belgie werden gebruikt, valt niet veel te zeggen. Of zij naast reclamedoeleinden nog een andere functie hadden, mogen we betwijfelen.

Wei leerde de praktijk na verloop van tijd dat brandende panden waarop een brandplaatje was aangebracht, vaak met meer dan normale animo werden geblust. Men kende de gulheid van de verzekeraar en de brandweerlieden waren daar erg gevoelig voor.” (http://vvmbest.nl/ overzicht.asp?type=BRP)

Een brandplaatje van La Belgique

Fernand Vandenkerckhove, die zich al vele jaren afvroeg waarvoor de Moerkerkse gevelplaatjes dienden, recupereerde in Male (bij Brugge) een grotere zinken plaat met de naam La Belgique en een koningskroon als logo (foto boven). Dit is zeker een brandplaat van een verzekeringsmaatschappij. Volgens de site www.maastrichtsegevelstenen.nl gaat het om de verzekeringsmaatschappij ‘La Belgique S.A. Compagnie d'Assurances’, Bruxelles, opgericht in 1855. Op de site staat een inventaris van de 27 brandplaatjes die Maastricht in 2007 telde; in 1971 waren het er nog dubbel zoveel.

Verzekeringsplaat op de gevel van de Burgstraat 27 in Maastricht; meer afbeeldingen van plaatjes op www.maastrichtsegevelstenen.nl

Vermoedelijke oplossing...

Het raadsel van de Moerkerkse gevelplaatjes is daarmee toch nog niet volledig opgelost. Het blijft immers bizar dat er geen letters of andere symbolen op staan. Het huis was dan wel verzekerd, maar bij welke maatschappij?